Píndaro / Primera Oda Olímpica 

Traducción de Eulàlia Blay

Ánfora panatenaica, ca. 490 a.C (Museo Univ. de Princeton)

El trabajo de Hölderlin con textos de la Antigua Grecia lo lleva comprender el mélos de Píndaro como momento central del movimiento que despliega la pregunta por el ser y, con ello, del surgimiento y pérdida de Grecia. El mélos parte del mundo de hombres y dioses legado por el épos de Homero, un mundo caracterizado por la armonía, belleza e irreductibilidad de cada escena y cada cosa. Una vez las cosas están ahí, surge el asombro y la consiguiente pregunta por su ser, de modo que Píndaro, tomando una en particular: la victoria de un hombre en los juegos, emprende el camino hacia el fondo divino del que proceden, desplegando antiguas historias de héroes y dioses, y apuntando, en definitiva, hacia el origen de todo. Ese camino lo lleva a tratar también del canto mismo y a advertir el peligro inherente a la belleza, que seduce y despista, pero también inherente a su propia pretensión de alcanzar lo divino. Por todo ello, Píndaro arranca de las cosas hacia el dios y a la vez refrena esa tendencia, en un característico vaivén. Aun así, la dirección ya está trazada, y cuando el mélos sea recogido por la tragedia y el héroe pretenda sujetar lo divino, se constatará, con su ruina, la insolencia de la pregunta por el sentido, que no es sino el proyecto griego. 

En Píndaro desde Hölderlin -de donde procede la Oda que publicamos a continuación- se presentan ocho cantos y algunos fragmentos de Píndaro, dando de cada uno primero un comentario y luego  la traducción acompañada del texto griego, asumiendo que ni siquiera en este último caso estamos ante el poema, pues de él faltan aspectos esenciales como la melodía, la danza o la posibilidad de percibir su ritmo por la vía sensorial; más bien se concibe el conjunto: comentario – traducción – original griego como una vía de introducción a la posibilidad de captar y pensar, en la medida de lo posible, el movimiento o tránsito que representa Píndaro en el devenir griego.

____________

      

O.1. ΙΕΡΩΝΙ ΣΥΡΑΚΟΣΙΩΙ

ΚΕΛΗΤΙ

Αʹ Ἄριστον μὲν ὕδωρ, ὁ δὲ χρυσὸς αἰθόμενον πῦρ 

ἅτε διαπρέπει νυκτὶ μεγάνορος ἔξοχα πλούτου· 

εἰ δ᾽ ἄεθλα γαρύεν 

ἔλδεαι, φίλον ἦτορ, 

5 μηκέτ᾽ ἁελίου σκόπει 

ἄλλο θαλπνότερον ἐν ἁμέρᾳ φαεν-

[νὸν ἄστρον ἐρήμας δι᾽ αἰθέρος, 

μηδ᾽ Ὀλυμπίας ἀγῶνα φέρτερον αὐδάσομεν· 

ὅθεν ὁ πολύφατος ὕμνος ἀμφιβάλλεται 

σοφῶν μητίεσσι, κελαδεῖν 

10 Κρόνου παῖδ᾽ ἐς ἀφνεὰν ἱκομένους 

μάκαιραν Ἱέρωνος ἑστίαν, 

θεμιστεῖον ὃς ἀμφέπει σκᾶπτον ἐν πολυμήλῳ 

Σικελίᾳ, δρέπων μὲν κορυφὰς ἀρετᾶν ἄπο πασᾶν, 

ἀγλαΐζεται δὲ καὶ

15 μουσικᾶς ἐν ἀώτῳ, 

οἷα παίζομεν φίλαν 

ἄνδρες ἀμφὶ θαμὰ τράπεζαν. ἀλλὰ Δω-  

[ρίαν ἀπὸ φόρμιγγα πασσάλου 

λάμβαν᾽, εἴ τί τοι Πίσας τε καὶ Φερενίκου χάρις 

νόον ὑπὸ γλυκυτάταις ἔθηκε φροντίσιν, 

20 ὅτε παρ᾽ Ἀλφεῷ σύτο δέμας 

ἀκέντητον ἐν δρόμοισι παρέχων, 

κράτει δὲ προσέμειξε δεσπόταν,

Συρακόσιον ἱπποχάρ- 

[μαν βασιλῆα· λάμπει δέ οἱ κλέος 

ἐν εὐάνορι Λυδοῦ Πέλοπος ἀποικίᾳ· 

25 τοῦ μεγασθενὴς ἐράσσατο Γαιάοχος

Ποσειδάν, ἐπεί νιν καθαροῦ λέβη-  

[τος ἔξελε Κλωθώ, 

ἐλέφαντι φαίδιμον ὦμον κεκαδμένον. 

ἦ θαύματα πολλά, καί πού τι καὶ βροτῶν 

28b φάτις ὑπὲρ τὸν ἀλαθῆ λόγον 

δεδαιδαλμένοι ψεύδεσι ποικίλοις   

[ἐξαπατῶντι μῦθοι.

Βʹ Χάρις δ᾽, ἅπερ ἅπαντα τεύχει τὰ μείλιχα θνατοῖς, 

31 ἐπιφέροισα τιμὰν καὶ ἄπιστον ἐμήσατο πιστόν 

ἔμμεναι τὸ πολλάκις· 

ἁμέραι δ᾽ ἐπίλοιποι 

μάρτυρες σοφώτατοι. 

35 ἔστι δ᾽ ἀνδρὶ φάμεν ἐοικὸς ἀμφὶ δαι-  

[μόνων καλά· μείων γὰρ αἰτία. 

υἱὲ Ταντάλου, σὲ δ᾽ ἀντία προτέρων φθέγξομαι, 

ὁπότ᾽ ἐκάλεσε πατὴρ τὸν εὐνομώτατον 

ἐς ἔρανον φίλαν τε Σίπυλον, 

ἀμοιβαῖα θεοῖσι δεῖπνα παρέχων, 

40 τότ᾽ Ἀγλαοτρίαιναν ἁρπάσαι,

δαμέντα φρένας ἱμέρῳ, χρυσέαισί τ᾽ ἀν᾽ ἵπποις 

ὕπατον εὐρυτίμου ποτὶ δῶμα Διὸς μεταβᾶσαι· 

ἔνθα δευτέρῳ χρόνῳ 

ἦλθε καὶ Γανυμήδης 

45 Ζηνὶ τωὔτ᾽ ἐπὶ χρέος. 

ὡς δ᾽ ἄφαντος ἔπελες, οὐδὲ ματρὶ πολ-  

[λὰ μαιόμενοι φῶτες ἄγαγον, 

ἔννεπε κρυφᾷ τις αὐτίκα φθονερῶν γειτόνων, 

ὕδατος ὅτι τε πυρὶ ζέοισαν εἰς ἀκμάν 

μαχαίρᾳ τάμον κατὰ μέλη, 

50 τραπέζαισί τ᾽ ἀμφὶ δεύτατα κρεῶν 

σέθεν διεδάσαντο καὶ φάγον.

ἐμοὶ δ᾽ ἄπορα γαστρίμαρ-  

[γον μακάρων τιν᾽ εἰπεῖν· ἀφίσταμαι· 

ἀκέρδεια λέλογχεν θαμινὰ κακαγόρους. 

εἰ δὲ δή τιν᾽ ἄνδρα θνατὸν Ὀλύμπου σκοποί 

55 ἐτίμασαν, ἦν Τάνταλος οὗτος· ἀλ-  

[λὰ γὰρ καταπέψαι 

μέγαν ὄλβον οὐκ ἐδυνάσθη, κόρῳ δ᾽ ἕλεν 

ἄταν ὑπέροπλον, ἅν τοι πατὴρ ὕπερ 

57b κρέμασε καρτερὸν αὐτῷ λίθον, 

τὸν αἰεὶ μενοινῶν κεφαλᾶς βαλεῖν   

[εὐφροσύνας ἀλᾶται. 

Γʹ  ἔχει δ᾽ ἀπάλαμον βίον τοῦτον ἐμπεδόμοχθον 

60 μετὰ τριῶν τέταρτον πόνον, ἀθανάτους ὅτι κλέψαις 

ἁλίκεσσι συμπόταις 

νέκταρ ἀμβροσίαν τε 

δῶκεν, οἷσιν ἄφθιτον 

θέν νιν. εἰ δὲ θεὸν ἀνήρ τις ἔλπεταί   

[‹τι› λαθέμεν ἔρδων, ἁμαρτάνει. 

65 τοὔνεκα προῆκαν υἱὸν ἀθάνατοί οἱ πάλιν 

μετὰ τὸ ταχύποτμον αὖτις ἀνέρων ἔθνος. 

πρὸς εὐάνθεμον δ᾽ ὅτε φυάν 

λάχναι νιν μέλαν γένειον ἔρεφον, 

ἑτοῖμον ἀνεφρόντισεν γάμον

70 Πισάτα παρὰ πατρὸς εὔδοξον Ἱπποδάμειαν 

σχεθέμεν. ἐγγὺς ἐλθὼν πολιᾶς ἁλὸς οἶος ἐν ὄρφνᾳ 

ἄπυεν βαρύκτυπον 

Εὐτρίαιναν· ὁ δ᾽ αὐτῷ 

πὰρ ποδὶ σχεδὸν φάνη. 

75 τῷ μὲν εἶπε· “Φίλια δῶρα Κυπρίας   

[ἄγ᾽ εἴ τι, Ποσείδαον, ἐς χάριν 

τέλλεται, πέδασον ἔγχος Οἰνομάου χάλκεον, 

ἐμὲ δ᾽ ἐπὶ ταχυτάτων πόρευσον ἁρμάτων 

ἐς Ἆλιν, κράτει δὲ πέλασον.

ἐπεὶ τρεῖς τε καὶ δέκ᾽ ἄνδρας ὀλέσαις 

80 μναστῆρας ἀναβάλλεται γάμον 

θυγατρός. ὁ μέγας δὲ κίν-  

[δυνος ἄναλκιν οὐ φῶτα λαμβάνει. 

θανεῖν δ᾽ οἷσιν ἀνάγκα, τά κέ τις ἀνώνυμον 

γῆρας ἐν σκότῳ καθήμενος ἕψοι μάταν, 

ἁπάντων καλῶν ἄμμορος; ἀλλ᾽ ἐμοὶ   

[μὲν οὗτος ἄεθλος 

85 ὑποκείσεται· τὺ δὲ πρᾶξιν φίλαν δίδοι.” 

ὣς ἔννεπεν· οὐδ᾽ ἀκράντοις ἐφάψατο 

86b ἔπεσι. τὸν μὲν ἀγάλλων θεός 

ἔδωκεν δίφρον τε χρύσεον πτεροῖ-  

[σίν τ᾽ ἀκάμαντας ἵππους. 

Δʹ ἕλεν δ᾽ Οἰνομάου βίαν παρθένον τε σύνευνον· 

ἔτεκε λαγέτας ἓξ ἀρεταῖσι μεμαότας υἱούς. 

90 νῦν δ᾽ ἐν αἱμακουρίαις 

ἀγλααῖσι μέμικται, 

Ἀλφεοῦ πόρῳ κλιθείς, 

τύμβον ἀμφίπολον ἔχων πολυξενω-   

[τάτῳ παρὰ βωμῷ· τὸ δὲ κλέος 

τηλόθεν δέδορκε τᾶν Ὀλυμπιάδων ἐν δρόμοις 

95 Πέλοπος, ἵνα ταχυτὰς ποδῶν ἐρίζεται 

ἀκμαί τ᾽ ἰσχύος θρασύπονοι· 

ὁ νικῶν δὲ λοιπὸν ἀμφὶ βίοτον 

ἔχει μελιτόεσσαν εὐδίαν

ἀέθλων γ᾽ ἕνεκεν· τὸ δ᾽ αἰεὶ παράμερον ἐσλόν 

100 ὕπατον ἔρχεται παντὶ βροτῶν. ἐμὲ δὲ στεφανῶσαι 

κεῖνον ἱππίῳ νόμῳ 

Αἰοληΐδι μολπᾷ 

χρή· πέποιθα δὲ ξένον 

μή τιν᾽ ἀμφότερα καλῶν τε ἴδριν †ἄ-  

[μα καὶ δύναμιν κυριώτερον 

105 τῶν γε νῦν κλυταῖσι δαιδαλωσέμεν ὕμνων πτυχαῖς. 

θεὸς ἐπίτροπος ἐὼν τεαῖσι μήδεται 

ἔχων τοῦτο κᾶδος, Ἱέρων, 

μερίμναισιν· εἰ δὲ μὴ ταχὺ λίποι, 

ἔτι γλυκυτέραν κεν ἔλπομαι 

110 σὺν ἅρματι θοῷ κλεΐ-  

[ξειν ἐπίκουρον εὑρὼν ὁδὸν λόγων 

παρ᾽ εὐδείελον ἐλθὼν Κρόνιον. ἐμοὶ μὲν ὦν 

Μοῖσα καρτερώτατον βέλος ἀλκᾷ τρέφει· 

ἐν ἄλλοισι δ᾽ ἄλλοι μεγάλοι· τὸ δ᾽ ἔ-  

[σχατον κορυφοῦται 

βασιλεῦσι. μηκέτι πάπταινε πόρσιον. 

115 εἴη σέ τε τοῦτον ὑψοῦ χρόνον πατεῖν, 

115b  ἐμέ τε τοσσάδε νικαφόροις 

ὁμιλεῖν πρόφαντον σοφίᾳ καθ᾽ Ἕλ-  

[λανας ἐόντα παντᾷ.



[Volver a la versión en español]

____________

EULÀLIA BLAY es autora de los libros de poesía en catalán Plec de claror (Premi J. M. López-Pico 2004), Abstància (2016) y Liebeslied (Premi Recull 2000). En 2018 se publicó su estudio y traducción Píndaro desde Hölderlin (La Oficina de Arte y Ediciones).