martes, 9 de enero de 2024


   

Tere Irastortza / Llenabais el mundo





Tere Irastortza





















La poesía de Tere Irastortza es, quiero decirlo con admiración, asentamiento, poso lento, de vivencia personal. La poeta mira hacia adentro y busca en un recorrido vital en el que la lengua, el vehículo de la escritura, es doble. Y eso le hace descubrir un peso, la obliga a hacer una elección. Cuando aparece la necesidad de elegir, cuando surge una dificultad de tanto calado, y la persona se ve obligada a cuestionarse y a cuestionar todo el entorno recibido, salta la luz.

Conviven dos formas de comunicar, lo que la poeta descubre en su manera de acercarse al entorno, y aquello que acaba imponiéndose a la hora de destacarlo en la escritura. Dos conceptos, elige uno pero ambos conviven, se complementan, insisten y se salta a la superficie algo nuevo, para darle un sostén a una peculiar y definitoria experiencia. Y por todo eso la lengua tiene un peso, que hay que ir limando, definiendo, cortando, hasta dejar el lenguaje en pura médula, arrancando capas de lo evidente, y destacar aquello que punza.


Rodolfo Häsler




Publicamos una selección de poemas de Llenabais el mundo. Mundua betetzen zenuten (Olifante, 2022) en traducción de la propia autora. 


_____________





Recuerdo que comentabas
que ella olvidaba cubrir la comida en el frigorífico, 
y que temías que desvariara,
pues últimamente cambiaba de lugar 
los zapatos y otras cosas por el estilo. 
Pero no, por lo que sé,
nada de eso ha sucedido.

Recuerdo que solía responderte
que también para mí, por alguna razón, era importantísimo 
cubrir la comida,
y ya ves, ahora, en cuanto me enfado, 
no la tapo
aunque los aromas se enturbien 
y el enfado apeste;

y para me digo
todo es igual
qué más dará lo que no importa.

 



Gogoan dut batzuetan esaten zenuela 
hozkailuko jana tapatzea ahazten zitzaiola 
eta nahasia ote zebilen irizten zeniola, 
oinetakoak eta gauzak
behar ez ziren tokian uzten zituelako. 
Ez da horrela izan, baina,
nik dakidala, behintzat.

Gogoan dut erantzuten nizula
niretzat ere, zerbaitengatik, garrantzia zuela janaria estaltzeak, 
baina, orain, haserre-aldi batek inarrausten nauen bakoitzean, 
neuk uzten ditut estaltzeke janariak hozkailuan,
eta nahastuak dauzkat usain guztiak 
eta kiratsa dario hasarreari,

eta nire kolkorako diot 
berdin zaidala ia dena, 
eta berdin dela hori ere.




_____



Veleros
que parecen gaviotas pausadas sobre el mar.

Te siento
imaginando cuánto quedaba por hacer,
primero pletórica
y luego
desolada al concluir que no podrías acabarlo.

Te siento mirando a lo lejos,
cuando ya todo resulta distante
o demasiado tarde hasta para lo que está a mano,

rogando tal vez para que una gran ola te adentre
más allá, algo más adelante,
donde el mar se rompe e irrumpe espumada frente a los roquedales,
te siento mirando fijamente al fondo.

Los veleros parecen gaviotas sobre el mar, sí,
mientras para Szymborska la realidad
también exige que digamos que la vida continúa.






Belauntziek
itsasoan pausatu diren kaioak ziruditen. 

Sentitzen haut
egin gabeko guztiak irudikatzen;
pozarren aurrena,
eta gero,
egin ezinetara etortzean abailduta.

Sentitzen haut urrunera begira
denak urrunegi dirudien momentuetan
eta eskura daudenentzako beranduegi iritzita,

agian itsasoko olatutzar batek eraman hazan eskatzen,
aurreraxeago
itsasoa harkaitz baten aurka apurtzen eta apartzen,
sentitzen haut sakonari so.

Belauntziek itsasoan pausatu diren kaioak ziruditen, egia,
baina Szymborskak zioena, errealitateak exigitu ere egiten du
bizitzak badarraiela esatea.





_____



Una breve historia de casi todo (1)


Una puede comprender la historia de casi todo, de cuclillas ante la mar,
inmóvil, solo con olvidar los chillidos de las gaviotas en los acantilados,
y antes de percibir súbitamente
el gimoteo de alguna que otra gaviota solitaria,
tan persistente como el lamento de un niño apaleado. 

Pero en cuanto prestas atención, vuelves a percibir 
incluso la gota que fluye entre rocas
en bajamar,
en un remanso de agua recién formada, y 
sientes sobre la roca
que los zapateros de aguas quietas reverberan. 

Y en esa quietud, para cuando el griterío ha minado tu cerebro, 
puede una haber acabado por comprender la historia de casi todo,
más allá de las palabras, incluso,
incluso a expensas de nombres que nadie le haya enseñado, y 
puede haber aprehendido todo un mundo a nuestra espera en 
un remanso de agua, 
entre rocas,
en las que un diminuto pozo permite al mar huir y regresar. 

Si hubiera quien lo observara, percibiría la escena 
          ralentizándose apenas unos segundos,
y sin embargo, cualquiera puede mentalmente calibrar lo 
que supone la millonésima parte de una billonésima 
               parte de un segundo
para conformar nuestras vidas con casi todo,
                    en cada ocasión. 





Ia denaren historia labour bat (1)


Ia denaren historia uler lezake batek pikotxetan itsaso-aurrean jarrita,
gelditasunean, labarreko kaioen txilioez ahazterako, eta 
halako batean akordatzerako
kaio bakartiren baten aien-sumina
haur jipoitu baten zotin luzea bezalakoa edo izan daiteke. 

Adi jarri orduko, baina, aditu egiten da
nonbaiten isurtzen den tanta baten soinua bera ere arroka artean,
marea behera dagoenean,
une bat osatu duen ur-geldi putzuan 
eta kanaletako zapatarien antzera ur 
azalean arrokaren gainaldean 
mozorroek eragindako uhinetan
ura kizkurtzen sentitzen denean. 

Eta gelditasun honetan eta kaioen txilioak burmuinera eraman orduko,
ia denaren historia ulertua izan lezake batek, 
hitzetatik harantzago ere,
inork erakutsi gabeko izenik ezean ere,
guretzat eta guregatik lasai izan den mundu osoa ulertu ere, 
ur-putzu batean,
arroka artean,
itsasoari joaten eta etortzen uzten dion putzu baten aurrean. 

Begira dagoenen batek neurtuko zukeen segundotan bizipena;
          eta norberak, berriz, igarria du ez 
dela minutuaren mila miloiko miloirena ere ia 
denarekin bizitza osatzen duen aldi bakoitza,
                    aldian-aldian.




_____



Queridos
todos, desde hace tiempo
deseo sobrevivir
como los osos en invierno;
en letargo,
como los osos en invierno, sí;
sin padecer hambre, ni sed. 

Existo, ciertamente, 
pese a haber deseado mantenerme en el núcleo de la imposibilidad de ser.
Todavía existo aquí.
Pronto estaré lista,
toda corazón,
aunque osa cansada,
pues he dormitado con vuestros latidos,
y he preferido, sí, que este largo invierno no acabara.

Todo permanece conmigo,
existe ya aquí, en mí,
y aquí existo, por lo tanto,
por ser.





Hartzak
neguan bezala
-iraun nahi izan dut, eneok,
aspaldi honetan;
hartzak neguan bezala
hartu dut arnasa eta egin dut lo.
Ez naiz gose, egarririk ez.

Izan ezinean egon nahi izan dut,
eta nago.
Hemen nago oraindik.
Laster izango naiz prest,
bihotz osoz,
zuen bihotz taupadetan lokartu den
hartza nekatua izan naizen arren,
negu luze batetik atera nahi izan ez duena izan arren.

Dena nirekin da orain, baina
hemen dago, nigan,
eta hemen nago, beraz,
izateko.




_____



Al límite: Una línea –un segundo– una cañada entre lo finito y lo infinito– entre la nada y el todo: una sola cuestión, 

       una duda tal vez o un tal vez...

Si todo no será, finalmente, nada –si la nada no proviene del todo– si todo no es, incluida la nada– todo lo que es. Y un filamento de esta línea, una pita, que puede sajar la vida en la epidermis misma; cuestión, esta, tan incisiva como el filo de una navaja, capaz de herirnos y hacernos desangrar. 





Mugan: Lerro bat, segundo bat; erreten ikusezin bat dago infinitoaren eta finitoaren artean, ezerezaren eta denaren artean, galdera bakarra, 

       zalantza bat edo...

Dena ez ote den, finean, ezereza; ezereza ez ote datorren denean; dena ez ote den, den guzti-guztia, ezereza barne. Eta lerro horren hariak, pitak bezala, ebaki egin lezake bizi- mintza; eta galdera horrek, bizarra egiteko labanaren ahoak bezain sarkor ebaki egin eta odolustu gaitzake. 





_________



TERE IRASTORTZA GARMENDIA (1961, Zaldibia) es profesora, creadora del master de escritura Idazle Eskola en UNED-Bergara. En 1980 publicó su primer libro de poesía, Gabeziak (Premio de la Crítica de poesía en euskera) y desde entonces ha publicado, entre otros, Hostoak. Gaia eta gau aldaketa (1981, accésit del Premio Resurrección María de Azkue) y Glosak esana zetorrenaz (2003, Premio de Crítica Nacional). Así mismo, fue nominada finalista en el Premio Nacional de Poesía.  Ha abordado el ensayo en Izendaezinaz (2008) y Txoriak dira bederatzi (2017; Son nueve, los pájaros, Olifante, 2023), finalista del Premio Nacional de Ensayo. Ha traducido la obra de Marià Manent, Edmond Jabès y Marina Tsvetáyeva.